نکات مهم هرس کردن درختان

نکات مهم هرس کردن درختان

برای اینکه هرس طبق اصول فنی و عملی انجام پذیرد لازم است قبل از اقدام به عمل هرس کردن اعضای هوایی درخت و درختچه را بشناسیم در غیر این صورت ممکن است در اثر حذف اعضای بارده (گل ده) آنها، خسارت جبران ناپذیری را باعث بشویم. در بخش زراعت و باغبانی با سایت تفریحی جیران همراه باشید تا با نکات مهم هرس کردن درختان آشنا شوید.

به صورت اختصار اعضای تشکیل دهنده درختان عبارتند از:

– تنه درخت:

حد فاصل يقه (محل تماس تنه با خاک) تا محل انشعاب شاخه های دی تنه می باشد و از ۴۰ سانتیمتر تا چند متر متغیر است. وظیفه تنه انتقال شیره خام از ریشه به اندام های هوایی و شیره پرورده از قسمت های هوایی به ریشه می باشد. ممکن است تک تنه و یا چند تنه باشند.

– شاخه های اصلی:

مستقیما از تنه منشعب می گردند و اعضای تشکیل دهنده اسکلت درخت یا درختچه می باشند.

– شاخه های فرعی:

درجه ۱ و ۲ عبارتند از: شاخه هایی که از شاخه های اصلی منشعب می گرد شاخه درجه یک و شاخه هایی که از شاخه های درجه یک منشعب می شوند شاخه درجه دو نامیده می شوند این شاخه ها تکمیل کننده اسکلت درخت می باشند که اندامهای زایشی بر روی آنها تشکیل می گردد.

موارد پیشنهادی

• نحوه کاشت درخت در هر فصل
• نکات کلیدی هرس کردن درخت زیتون

هدف از هرس گیاهان زینتی بطور عمده به سه دلیل زیر انجام می گیرد:

1. تنظیم اندازه گیاه

2. بدست آوردن شکل یا فرم معین

3. بهبود کارآیی یا باروری گیاه (تنظیم کمیت و کیفیت محصول).

4. هرس اثر پاکوتاه کنندگی در گیاهان دارد. به عنوان مثال کوتاه کردن منظم درختچه های زینتی و گیاهان حصار باعث می شود که آنها ارتفاع مناسبی داشته باشند.

5. هرس درختان میوه سبب تولید تاجی مناسب برای سهولت در برداشت می شود.

6. هدف دیگری که در اثر تربيت و هرس کردن گیاه بدست می آید ایجاد اسکلتی مناسب با شکل مشخص و معین است. برای رسیدن به این مقصود باید در مراحل اولیه رشد درختان، شاخه های اصلی انتخاب و مشخص شوند تا اسكلت آینده درخت تشكيل شود. شاخه های اصلی انتخاب شده باید از فضای کافی برخوردار باشند به طوری که پس از رشد در سالهای آینده و رسیدن به نمو کامل، میزان سایه اندازی آنها به حداقل ممکن برسد. علاوه بر آن زاویه بین شاخه های اصلی و تنه درخت (محل انشعاب شاخه های فرعی Crotch) باید به قدری کافی باز باشد زیر این موضوع مانع از شکستن شاخه ها در اثر میوه دهی زیاد می شود. اگر این زاویه کم با فرم دهی اسکلت درخت ضعیف است.

زمان هرس:

نکات مهم هرس کردن درختان – به طور کلی بهترین زمان هرس در اكثر گیاهان اواخر زمستان یا اوایل بهار، قبل از شروع رشد، آنها می باشد. ضمناً توصیه می گردد در اواخر تابستان و در صورت ضرورت و نیاز، هرس به صورت محدود انجام گیرد. (زیرا مواد غذایی ذخیره شده در ریشه ها و ساقه های گیاهان اغلب مصرف شده است و باید شاخه و برگهای جدید جایگزین شود.)

1. گیاهان آسیب دیده در اثر طوفان باید سریعا هرس شود.
2. هرس را باید زمانی که شاخه ها خشک هستند انجام داد و از هرس رویشهای حساس و ظریف خودداری کرد تا از جدا شدن پوست تنه و ایجاد حفره برای ورود موجودات بیماریزا جلوگیری گردد.
3.  اكثر گیاهان زینتی را یک سال در میان باید طوری هرس کرد که قسمت داخلی تاج تنک شود و نور و هوا بتواند جریان داشته باشد.
4. بخشهای آلوده به بیماری را باید به فاصله ۳۰ سانتیمتر از محل بروز آلودگی حذف کرد.
5. برای جلوگیری از انتقال بیماریها از گیاه بیمار به سالم بهتر است، سطوح تیغه های وسایل هرس را با الكل و یا سفید کننده های کلری مایع به نسبت یک قسمت در چهار قسمت آب ضد عفونی شود.

هرس زمستانه:

معمولا هرس زمستانه به هنگام خزان گیاه انجام می شود، با وجود این در تمام ماه های پاییز و زمستان این عمل میسر است. هرس شدید زمستانه درختان موجب تقویت شاخه های تولید شده در سال آینده می شود و چنانچه درخت هرس زمستانه نشود یا هرس سبکی در روی آن صورت گیرد، شاخه های حاصل از رشد جدید کمتر خواهد شد. شاخه های جدید رشد کرده پس از هرس زمستانه طویل تر هستند زیرا میان گره های بلندتری دارند. همچنین برگهای سبزتر و بزرگتری دارند. از این نظر که هنگام خزان، شاخه ها فاقد برگ بوده و به آسانی قابل رؤیت هستند انجام هرس زمستانه دقیق تر است.

درختی که هرس سنگین می شود تعداد جوانه های کمتری برای رشد شاخه هایش در فصل بعد  دارد، بنابراین مواد غذایی ذخیره شده در درخت به شاخه ها و جوانه های کمتری قسمت شده و در نهایت شاخه های جدید رشد بیشتری خواهند داشت. اما بایستی توجه داشت که هرس شدید زمستانه باعث تأخیر در باردهی گیاه می شود.

هرس تابستانه

زمان اجرای هرس تابستانه با توجه به عوامل محیطی و میزان رشد گونه گیاهی متفاوت است با وجود این در مورد درختان میوه ماههای اردیبهشت تا تیر ماه مناسب خواهند بود. درد هرس تابستانه شاخه های نابارور درخت مانند پاجوش ها و نرک ها و همچنین گلها و میوه های کوچک اضافی نیز حذف می شوند. بنابراین هرس پوست، گل و میوه، حذف برگها و سرزنی شاخه های در حال رشد از جمله هرس های تابستانه محسوب می شوند. برای مثال حذف تعدادی از برگهای بالغ درخت که بر روی میوه های در حال رشد سایه اندازی می کنند موجب تغییر رنگ در میوه ها شده و کیفیت بازار پسندی محصول را افزایش می دهد.

درختان خزان دار در بهار شروع به رشد می کنند، معمولا این رویش چندین هفته و تا فرا رسیدندوره رکود زمستانه باقی می ماند. زمان انجام هرس تابستانه مهم است. اگر هرس تابستانه پیش از اتمام رشد اولیه درخت انجام شود دوره رشد رویشی طولانی تر شده و مواد گیاهی از دست رفته در اثر هرس جایگزین می شود. این عمل در درختانی که جوانه گل آنها بر روی چوب یکسال تشکیل میشود، باعث کاهش گل انگیزی می گردد زیرا دوره رشد مناسب برای گل انگیزی در شاخه های جدید کوتاه می شود. اگر پس از اتمام رشد شاخه ها، هرس تابستانه صورت گیرد مقدار سطح برگ و فتوسنتز کم شده و قدرت درخت کاهش می یابد. در نهایت اگر هرس تابستانه بسیار دیر هنگام انجام شود تعداد جوانه های گل و گلدهی کاهش پیدا می کند.

در درختان میوه ای که محل تشكيل جوانه گل آنها سیخک های (Spurs) (شاخه های کوتاه میوه دهنده) دو ساله است هرس تابستانه ممکن است گلدهی را تحریک کند زیرا با حذف شاخه های سال جاری نور بیشتری به جوانه ها و برگهای اطراف سیخک ها می رسد و رقابت سیخک ها با سرشاخه های در حال رشد کاهش می یابد.

زخم های حاصل از هرس زمستانه دیرتر از هرس تابستانه ترمیم می شوند زیرا در فصل رشد گیاه سریع تر می تواند محل زخم را بپوشاند از اینرو احتمال آلودگی زخم ها در طی زمستان کمی بیشتر است.

روشهای مختلف هرس:

• هرس اصلاحی: حذف شاخه های نامناسب، ضعیف، شکسته، آسیب دیده و پاجوشها.
• هرس فرم دهی: بسته به نیاز و به منظور به دست آوردن فرم ایده آل در فصل مناسب.
• هرس بهداشتی: حذف شاخه های مرده، آفت زده و بیمار
• هرس ازدیاد گل و میوه: حذف قسمتهایی از شاخه های اصلی و فرعی به گل و میوه.
• نوک بری: حذف انتهای شاخه های اصلی به منظور کنترل رویش انها
• سرزنی: حذف سرشاخه های درختان و درختچه ها.
• تنک کردن: حذف تمام شاخه های ناخواسته.

هرس شاخه :

هرس در گیاهان ممكن است به دو حالت سرزنی ( Heading back) یا حذف کامل( Thinning out) شاخه ها انجام شود.

سرزنی عبارت است از حذف قسمت انتهایی شاخه های اصلی یا تنه، که سبب حذف اثر غالبيت انتهایی می شود و به دنبال آن جوانه های جانبی زیر محل برش فعال می شوند. در درازمدت سرزنی باعث تولید گیاهی کوچک تر و متراکم نسبت به گیاه هرس نشده میشود.

حذف کامل یعنی بریدن شاخه ها از تنه اصلی به صورت کامل. حذف کامل باعث بزرگتر شدن اندازه گیاه می شود اما شاخه ها در مقایسه با گیاه هرس نشده بیشتر باز هستند. به هر حال سرزنی هرس سبک تری نسبت به حذف کامل است.

در هرس درختان میوه معمولا ترکیبی از دو روش فوق استفاده می شود. در تربيت و هرس گیاهان باغی سرزنی به عنوان عامل اولیه و اساسی در شکل دهی و ایجاد تاج لازم است، در حالی که انجام حذف کامل شاخه پس از ایجاد گیاه اهمیت دارد. در نهایت شاخه های خشک شده، بیمار، ضعیف و متداخل را بایستی حذف کامل کرد.

نحوه بریدن شاخه در هرس :

نحوه برش اندام های گیاه برحسب خصوصیات آنها به مقدار جزئی متفاوت است.

شاخه های چوبی جوان و يكساله را که معمولا قطری در حدود ۱- <۰/۵ سانتی متر دارند باید به کمک قیچی باغبانی و با برشی حدود نیم سانتی متر بالاتر از جوانه قطع شوند بطوری که این برش به صورت مایل و در جهت مخالف جوانه انجام گیرد.

بریدن و حذف شاخه های چوبی و سنگین که دارای قطری بیش از ۴-۳ سانتی متر هستند بایستی در طی سه مرحله و با استفاده از قیچی های دسته بلند و یا اره انجام پذیرد. نکته مهم اینکه حتی الامکان بایستی برآمدگی (زایده ای) از شاخه قطع شده بر روی تنه درخت باقی نماند و حداکثر اندازه قسمت باقیمانده از 3 میلی متر تجاوز نکند تا امکان ترمیم زخم محل برش وجود داشته باشد. در نهایت محل برش در شاخه های قطور با چسب پیوند پوشانیده می شود.

جالب است بدانید: شرایط نگهداری یاس آبی + تکثیر + درمان

هرس پوست :

این نوع هرس در فصل رشد رویشی گیاه انجام می شود. در این حالت با زخم کردن یا حذف پوست، هیدرات های کربن و هورمون های رشد در اندام های هوایی واقع در بالای زخم تجمع یافته و موجب تحریک تمایزیابی جوانه های گل در شاخه های تیمار شده می شود. روش های مختلفی برای هرس پوست وجود دارد که شکاف زنی (Scoring) ، حلقه زنی (Ringing) و نمونه برداری (Girding) سه روش مهم آن محسوب می شود.

در شکاف زنی، پوست ساقه یا شاخه های اصلی با خطوطی موازی در زیر جوانه خراش داده میشود. این روش نسبت به دو روش دیگر کارایی کمتری دارد.

درختان بالغ و قوی به حلقه زنی یا طوقه برداری واکنش خوبی نشان می دهند اما درختان بسیار جوان پاسخ خوبی به این عمل نمی دهند. در حلقه زنی، حلقه ای کامل در پوست ساقه بریده می شود. در طوقه برداری با استفاده از سیم، حلقه ای به دور ساقه برای  مدت ۶ ماه بسته می شود یا نواری از پوست به ضخامت ۱۰-۵ میلی متر برداشته می شود.

هرس گل و میوه:

با توجه به اینکه سطح برگ و میزان فتوسنتز یک گیاه مقداری مشخص است، اگر تعداد گلها و میوه ها، که محل جذب مواد فتوسنتزی (هیدراتهای کربن) هستند به روشی کم شود تعادل لازم برای تولید محصول مرغوب حاصل می شود. این عمل با انجام هرس گل و میوه (تنک کردن) با روش فیزیکی و یا با استفاده از مواد شیمیایی بدست می آید. مواد مختلفی مانند NAA و سوین برای تنک شیمیایی بکار می روند.