وقتی کودک وسایل دیگران را به خانه می‌آورد: ریشه‌ها و راهکارهای تربیتی

برداشتن وسایل دیگران توسط کودکان، رفتاری است که می‌تواند نگرانی‌های جدی را در والدین ایجاد کند. درک ریشه‌های این رفتار و اتخاذ رویکردهای تربیتی مناسب، کلید حل این مسئله است.

ریشه‌های رفتار برداشتن وسایل دیگران:

• کنجکاوی و اکتشاف:
  • کودکان در سنین پایین، دنیای اطراف خود را از طریق لمس و تجربه کشف می‌کنند. برداشتن وسایل، می‌تواند ناشی از کنجکاوی و تمایل به شناخت اشیاء جدید باشد.
• عدم درک مفهوم مالکیت:
  • کودکان زیر 5 سال، معمولاً مفهوم مالکیت را به درستی درک نمی‌کنند. آنها ممکن است ندانند که برداشتن وسایل دیگران، کاری نادرست است.
• جلب توجه:
  • برخی کودکان، برای جلب توجه والدین یا دیگران، به این رفتار روی می‌آورند. آنها ممکن است متوجه شده باشند که این کار، واکنش‌های قوی را در بزرگسالان ایجاد می‌کند.
• الگوبرداری:
  • کودکان، از رفتار بزرگسالان الگوبرداری می‌کنند. اگر کودک شاهد رفتارهای نادرست در اطرافیان خود باشد، ممکن است آن رفتارها را تقلید کند.
• نیازهای برآورده نشده:
  • در برخی موارد، برداشتن وسایل دیگران، می‌تواند ناشی از نیازهای برآورده نشده کودک باشد. برای مثال، کودکی که احساس کمبود توجه می‌کند، ممکن است برای جبران این کمبود، به این رفتار روی آورد.
• رفتار تکانه‌ای:
  • رفتارهای تکانه‌ای کاملاً هیجانی بروز می‌کنند و کودک به‌هیچ‌وجه به پیامد آنها فکر نمی‌کند. برداشتن بدون اجازه وسایل توسط کودک، در برخی موارد از این دست رفتارها است.

راهکارهای تربیتی:

• آموزش مفهوم مالکیت:
  • به کودک آموزش دهید که هر فردی، مالک وسایل خود است و برداشتن وسایل دیگران، بدون اجازه، کاری نادرست است.
• ایجاد محیط امن:
  • محیطی امن و مناسب برای بازی و اکتشاف کودک فراهم کنید. وسایلی را در اختیار کودک قرار دهید که برای او قابل استفاده و امن باشند.
• تقویت رفتارهای مثبت:
  • به جای تمرکز بر رفتارهای منفی، رفتارهای مثبت کودک را تشویق کنید. به او نشان دهید که رفتارهای درست، توجه و محبت شما را جلب می‌کند.
• آموزش همدلی:
  • به کودک آموزش دهید که احساسات دیگران را درک کند. به او بگویید که برداشتن وسایل دیگران، می‌تواند باعث ناراحتی آنها شود.
• برخورد قاطع و آرام:
  • در صورت تکرار رفتار، با قاطعیت و آرامش با کودک برخورد کنید. به او توضیح دهید که این رفتار، قابل قبول نیست.
• مشاوره با متخصص:
  • اگر رفتار کودک، به طور مداوم تکرار می‌شود، از یک متخصص روانشناسی کودک کمک بگیرید.

نکات مهم:

• از برچسب زدن به کودک خودداری کنید. به کودک نگویید که “دزد” است.
• به جای تنبیه بدنی، از روش‌های تربیتی مثبت استفاده کنید.
• با صبر و حوصله، به کودک آموزش دهید که رفتارهای درست را جایگزین رفتارهای نادرست کند.

با اتخاذ رویکردهای تربیتی مناسب، می‌توانید به کودک خود کمک کنید تا رفتارهای درست را بیاموزد و از تکرار رفتارهای نادرست، جلوگیری کند.

👶 ریشه‌های این رفتار در کودکان

1. کودک معنای “مالکیت” را هنوز درک نکرده

در سنین پایین (زیر ۶ سال)، کودکان هنوز مفهوم دقیق مالکیت و “این مال من است یا دیگران” را نمی‌دانند. ممکن است فکر کند هر چیز جالبی را می‌تواند بردارد.

2. کودک نیاز یا کمبودی دارد

گاهی این رفتار نشانه‌ای از نیاز درونی کودک است:

• نداشتن اسباب‌بازی مشابه

• احساس نادیده‌گرفته‌شدن

• جلب توجه والدین

3. حسادت یا رقابت با هم‌کلاسی

کودک ممکن است از چیزی که دیگری دارد خوشش بیاید و بدون اجازه آن را بردارد، چون حس می‌کند خودش کمتر دارد یا جا مانده است.

4. کپی‌برداری از دیگران

گاهی ممکن است کودک دیده باشد که دیگران هم این کار را می‌کنند و فکر کند مشکلی ندارد.

5. هیجان و کنجکاوی کودکانه

ممکن است فقط شیء خاصی برایش جالب بوده و خواسته آن را بررسی کند و بعداً پس بدهد.

🎯 راهکارهای تربیتی مناسب

✅ ۱. واکنش آرام و بدون برچسب‌زدن

هرگز با خشونت یا الفاظی مثل “دزد”، “بی‌ادب”، “بی‌تربیت” با کودک صحبت نکنید. این برچسب‌ها اعتماد به نفس کودک را خرد می‌کنند.

🔸 بپرسید:
«این وسیله رو از کجا آوردی عزیزم؟»،
«دوستت می‌دونست که آوردیش؟»

✅ ۲. تشریح مفهوم مالکیت

به زبان ساده بگویید: «این اسباب‌بازی مال دوسته، همون‌طور که این ماشین مال توئه. همون‌طور که دوست نداری کسی بدون اجازه اسباب‌بازی‌ت رو ببره، تو هم نباید این کارو بکنی.»

✅ ۳. تشویق به بازگرداندن شیء

بهتره کودک خودش با حضور شما شیء رو پس بدهد و بگوید اشتباهی آن را برداشته.
این کار:

• مسئولیت‌پذیری را تقویت می‌کند

• باعث می‌شود اثر اشتباه را درک کند

• حس قدرت در اصلاح اشتباه را به او می‌دهد

✅ ۴. بررسی نیازهای کودک

از خودتان بپرسید:

• آیا کودک حس کمبود یا نابرابری دارد؟

• آیا به‌اندازه کافی توجه و محبت دریافت می‌کند؟

گاهی با پر کردن خلأهای عاطفی، این رفتارها کم می‌شوند.

✅ ۵. داستان‌گویی و بازی‌درمانی

می‌توانید با استفاده از داستان‌هایی درباره احترام به اموال دیگران، به او آموزش دهید.
مثلاً: داستانی درباره خرگوش کوچکی که اشتباهی اسباب‌بازی دوستش را برداشت و بعد یاد گرفت چگونه آن را پس بدهد.

⚠️ اگر این رفتار تکراری شد چه کنیم؟

اگر کودک بزرگ‌تر از ۶ سال است و به‌طور مکرر این رفتار را دارد، ممکن است نیاز به مشاوره با روانشناس کودک باشد تا دلایل عمیق‌تری مثل اضطراب، کمبود توجه یا حتی اختلالات رفتاری بررسی شود.

بیشتر بخوانید: درمان آسم با طب سنتی