مسئولیت پذیر کردن کودکان
با روشهای مسئولیت پذیر کردن کودکان از بخش خانواده سایت تفریحی جیران همراه باشید.
بسیاری از والدین، از این که فرزندانشان به اندازه ی کافی مسئولیت پذیر نیستند، گله دارند. از آن طرف بسیاری از فرزندان هم به خاطر نداشتن آزادی عملکرد و اختیارات کافی در زندگی خود گله دارند و والدین را مقصر می دانند. این در حالی است که مسئولیت و اختیار باهم رابطه ی نزدیک و اساسی دارند. زمانی فردی می تواند درباره ی موضوعی صاحب اختیار باشد، که بتواند مسئولیت آن را قبول کند و زمانی فردی مسئولیت پذیر خواهد بود که اختیاراتی داشته باشد. به بیان دیگر، وقتی والدین همه ی کارها را خودشان انجام می دهند همه تصمیم ها را خود می گیرند و حتی در انجام تکالیف فرزندان هم سهم بزرگی دارند فرزندان مسئولیت پذیری را نمی آموزند. آنها یاد می گیرند کارها را به گردن دیگران بیندازند و نتیجه ی این روند، فرزندانی متوقع خواهد بود. احتمالا شما هم خانواده هایی را می شناسید که این جمله را زیاد می گویند همه کاری برای بچه ها کردیم اما به جای تشکر همیشه طلبکارند.” این در حالی است که فرزندان این خانواده ها اغلب هم توانمندی های زیادی ندارند. از عهده ی کارهای خود به خوبی بر نمی آیند و شانس موفقیت کم تری هم در آینده دارند.
مقالات مرتبط:
دست کم گرفتن
خطای بسیاری از والدین در این است که فرزند خود را دست کم می گیرند. فکر می کنند از عهده ی کارهای ساده هم بر نمی آید. برای مثال بسیاری از مادران مسئولیت جمع کردن، آویزان کردن و مرتب کردن لباس ها را تا سال ها برعهده ی فرزند خود نمی گذارند و ناگهان در نوجوانی به یاد می آورند فرزندشان خودش باید همه ی این کارها را انجام دهد یعنی درست در دورانی که فرزندان کمترین حرف شنوی را دارند. به همین دلیل هم اغلب مشاجراتی بر سر این موارد در خانه اتفاق می افتد.
انتظار بیش از حد
پدر و مادرانی نیز هستند که بیش از توان و سن فرزند خود از او توقع دارند. والدینی که نگهداری از نوزاد چند ماهه را به عهده ی فرزند هفت ساله ی خود می گذارند احساس مسئولیت سنگینی رابر دوش او قرار می دهند که به دلیل سن و توانمندی کم، احتمال شکست در این کودک زیاد است. بدین ترتیب، ریشه ی اضطراب را در دل فرزند خود می کارند و احساس گناه را در او بالا می برند.
وقت زیاد است
برخی والدین هم توانایی های فرزند خود را می بینند با این حال فکر می کنند نبایدبه او سخت گرفت یا نباید کاری کرد زندگی به او خوش نگذرد. آنها فکر می کنند بهتر است فرزند خود را فعلا به حال خود رها کنند تا بالاخره روزی وقتی بزرگ شد خودش متوجه شود باید کارهایی را برعهده بگیرد. بسیاری از این والدین می گویند”حالا بچه است. وقتی بزرگ شد آن قدر وقت برای کار کردن دارد خودش به موقع یاد می گیرد.”
اما اتفاقی که معمولا می افتد این است که این فرزندان به ندرت به والدین خود می گویند:”خب دیگر کافی است. من خودم از این لحظه به بعد همه ی مسئولیت ها را بر عهده می گیرم.” معمولا این فرزندان در خود توان برعهده گرفتن را نمی بینند.
تحمل ناکامی
برخی والدین به این دلیل مسئولیتی را بر عهده ی فرزند خود نمی گذارند که می ترسند سرخورده و ناکام شود. آنها همه چیز را مهیا می کنند تا فرزندشان طعم ناکامی را نچشد. حتی در همه ی موارد به جای او تصمیم می گیرند. رویکرد مهربانی به نظر می رسد اما برای لحظه ای زمانی را به یاد بیاورید که فرزندتان قرار بود راه رفتن را بیاموزد. اگر از ترس این که زمین بخورد همیشه او را در آغوش می گرفتید هیچ وقت راه رفتن را می آموخت؟ به علاوه تا چه موقع می توانید او را از هر ناکامی دور نگه دارید؟ اگر از حالا یاد نگیرد چه طور با ناکامی ها کنار بیاید و چطور در مواقع شکست به جای ناامید شدن راه تازه ای در پیش بگیرد در بزرگسالی و در برابر ناکامی های مهم تر موفق نخواهد شد.
پیش نیازهای تربیت فرزند مسئولیت پذیر
برای این که بچه ها مسئولیت پذیر شوند چند پیش نیاز وجود دارد. اول باید این پیش نیازها را رعایت کنید:
- تخمین درست توانمندی ها
برای این که فرزندان مراحل رشد خود را به خوبی بگذرانند لازم است والدین شناخت درستی از فرزند خود و مرحله ای که میگذراند داشته باشند. برای این کار از کتاب های مربوط به رشد کودک کمک بگیرید تا در هر مرحله ی سنی، بدانید فرزندتان چه توانمندی هایی دارد و بر این اساس، بدانید چه انتظاراتی می توانید از او داشته باشید. به علاوه، فرزند خود را محک بزنید. مشاهده گر خوبی باشید و توانمندی های فرزند خود را کشف کنید. وقتی می بینید از عهده ی کاری بر می آید، آن را به او بسپارید و مشوقش هم باشید تا اعتماد به نفس بیشتری پیدا کند. البته نباید زیاده روی کنید. کودک را به نقطه ای نرسانید که برای گرفتن تشویق شما دست به کارهایی بزند که برای او سنگین و زود است.
- برای مسئولیت پذیر نبودن پیامد در نظر بگیرید
وقتی کاری را به فرزند خود می سپارید در واقع مسئولیت آن را هم به او سپرده اید. لازم است فرزندتان این موضوع را درک کند. در نتیجه اگر آب دادن به گل های باغچه برعهده ی اوست و این کار را فراموش کرده است یا از زیر آن در می رود باید پیامدی برای آن در نظر گرفته شود، مثلا تا قبل از انجام این کار تلویزیون تماشا نکن نه این که فقط غر بزنید و در نهایت خودتان آن کار را به جای او انجام دهید. فرزندان خیلی زود یاد می گیرند اگر کمی غر را تحمل کنند می توانند به کارهای مورد علاقه خود برسند و مسئولیت هایشان رابه گردن دیگری بیندازند.
- به مسئولیت های جدید پاداش دهید
کارکرد پاداش زمانی است که به جز مسئولیت های فرزندتان کار تازه ای به آنها سپرده شود یا والدین بخواهند کار جدیدی را به آنان بیاموزند. در این موارد وقتی فرزندان توانمندی های خود را نشان می دهند پاداش میتواند مشوق خوبی باشد اما وقتی فرزندان از زیر مسئولیت ها شانه خالی می کنند یا رفتار نادرستی دارند نباید برای متوقف کردن آنها پاداشی تعیین کرد چرا که در واقع با این کرا برای تمام کردن رفتار نامناسب به او باج می دهید و به طور ضمنی به او می آموزید برای پاداش گرفتن اول رفتار نادرستی انجام دهد و بعد برای تمام کردن آن طلب پاداش کند.
در سپردن مسئولیت به فرزند خود بایدثبات و قاطعیت داشته باشید. اگر قرار است از این به بعد آماده کردن کیف مدرسه برعهده ی خودش باشد باید همیشه همین طور باشد نه این که به حال و حوصله ی شما بستگی داشته باشد.
- ثبات و قاطعیت داشته باشید
در سپردن مسئولیت به فرزند خود بایدثبات و قاطعیت داشته باشید. اگر قرار است از این به بعد آماده کردن کیف مدرسه برعهده ی خودش باشد باید همیشه همین طور باشد نه این که به حال و حوصله ی شما بستگی داشته باشد. همچنین وقتی برای کاری که به عهده ی او گذاشته اید پیامدی تعیین می کنید باید روی حرف خود بمانید و به دلایل گوناگون حرف خود را عوض نکنید در نتیجه، وقتی مسئولیتی را به فرزند خود می سپارید و برای انجام ندادن آن می خواهید پیامدی در نظر بگیرید به همه جوانب آن فکر کنید.
راهکارهایی برای مسئولیت پذیرتر کردن بچه ها
برای سپردن مسئولیت به بچه ها می توانید از همین الان شروع کنید. راهکارهای زیر حتما برای این شروع به کارتان می آید.
- لیست داشته باشید. لیستی از کارهای مربوط به فرزندتان که هر روز انجام می شود تهیه کنید. با رنگ های متنوع یا علامت مشخص کنید کدام کارها را خودش انجام می دهد و کدام کارها را شما انجام می دهید.
- اولویت بندی کنید. اگر در بین کارهایی که شما انجام می دهید مواردی وجود دارند که خودش از عهده ی آنها بر می آید این موارد را اولویت بندی کنید و به تدریج آنها را به خودش بسپارید.
- نظر خودش را هم بپرسید. سعی کنید کارهای ساده و کوتاه مدت را بین بچه ها تقسیم کنید. در این مورد نظر خودشان را هم می توانید بپرسید، البته به شکل انتخاب؛”تو مسئولیت چیند میز را قبول می کنی یا جمع کردن میز؟” اگر بپرسید”از این به بعد تو میز را می چینی؟” ممکن است جواب تان “نه” باشد!
- به او اختیارات دهید. حتی از سنین پایین می توانید حق انتخاب به فرزند خود بدهید و مسئولیت پذیری را در او تقویت کنید. بگذارید بازی، لباسی که می خواهد بپوشد، غذا و … را خودش انتخاب کند. در همه کارهای او دخالت مستقیم نداشته باشید.
- سخت گیر نباشید. در ابتدا شاید لازم باشد زیاد سخت گیری نکنید به خصوص در مورد کودکان کم سن، اول کارها را شکل بازی انجام دهید. مثلا این که برای جارو کردن، دکمه ی خاموش و روشن را بزند یا برخی وسایل را از سر راه بردارد. بعد از مدتی از او کمک بخواهید و بعد وقتی دیدید خودش از عهده ی کار بر می آید آن را به او بسپارید.
- تشویق کنید. وقتی فرزندتان کارهایی را که بر عهده گرفته است انجام می دهد حتما او را به صورت کلامی تشویق کنید.
- بی مسئولیتی را نادیده نگیرید. برای انجام نشدن کارهایی که به عهده ی فرزندتان می گذارید پیامدهای متناسب تعیین کنید. پیامد باید هم آن قدر مهم باشد که فرزندتان بدان اهمیت بدهد و هم آن قدر بزرگ نباشد که احساس کند بی انصافی است. بر سر حرف خود بمانید و پیامدها را به هر حال اجرا کنید. در جواب اصرارها می توانید بگویید:”قرارمان این بود که اگر لباسهایت را روی زمین بریزی بازی رایانه ای نداشته باشی. امروز که انتخابت این بود و دیگر خبری از بازی نیست ببینم فردا چه می کنی.”
بیشتر بخوانید:
نظرات کاربران