اسهال: هر آنچه باید بدانید (علت، علائم، درمان و پیشگیری)

اسهال یکی از مشکلات شایع گوارشی است که تقریباً همه افراد در طول زندگی خود آن را تجربه می‌کنند. در این حالت، حرکات روده شل و آبکی می‌شوند و ممکن است دفعات دفع نیز افزایش یابد. در ادامه، به طور جامع به موضوع اسهال: علت، علائم، درمان و روش‌های پیشگیری می‌پردازیم.

✅ اسهال چیست؟

اسهال به خروج مکرر مدفوع شل یا آبکی گفته می‌شود که معمولاً بیش از سه بار در روز رخ می‌دهد. اسهال ممکن است حاد (چند روزه) یا مزمن (بیش از ۲ هفته) باشد.

🔍 علت‌های شایع اسهال

1. عفونت‌های ویروسی
   مثل نوروویروس، روتاویروس (در کودکان) یا آدنوویروس

2. عفونت‌های باکتریایی
   ناشی از باکتری‌هایی مانند سالمونلا، اشریشیا کلی (E. coli)، شیگلا یا کامپیلوباکتر

3. انگل‌ها
   مانند ژیاردیا که از طریق آب آلوده منتقل می‌شود.

4. مصرف غذا یا آب آلوده
   مهم‌ترین علت اسهال در مسافرت یا مناطق با بهداشت پایین

5. آنتی‌بیوتیک‌ها
   گاهی مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها باعث از بین رفتن باکتری‌های مفید روده و بروز اسهال می‌شود.

6. عدم تحمل غذایی یا حساسیت غذایی
   مثل عدم تحمل لاکتوز (شیر) یا بیماری سلیاک (حساسیت به گلوتن)

7. بیماری‌های مزمن گوارشی
   مانند سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS)، بیماری کرون یا کولیت اولسروز

⚠️ علائم اسهال

• مدفوع شل یا آبکی

• دفع بیش از ۳ بار در روز

• دل‌پیچه و درد شکم

• نفخ و صداهای شکمی

• حالت تهوع یا استفراغ

• تب (در موارد عفونی)

• کم‌آبی بدن (دهیدراتاسیون)

• در موارد شدید: وجود خون یا مخاط در مدفوع

✅ درمان‌های موثر اسهال

1. جبران آب و الکترولیت‌ها

• مهم‌ترین درمان! مصرف آب، آب‌نمک (ORS)، سوپ رقیق یا محلول‌های آبرسانی آماده

2. رژیم غذایی مناسب

• غذاهای مناسب: موز، برنج سفید، نان تست، سیب، ماست ساده

• پرهیز از: لبنیات، غذاهای چرب، تند، نوشابه، قهوه

3. استفاده از داروهای ضداسهال (با مشورت پزشک)

• مانند لوپرامید (Loperamide) یا بیسموت ساب‌سالیسیلات

در اسهال‌های عفونی حاد، به‌خصوص همراه با تب یا خون در مدفوع، استفاده از ضداسهال‌ها توصیه نمی‌شود.

4. پروبیوتیک‌ها

• کمک به بازسازی فلور طبیعی روده، به‌ویژه پس از مصرف آنتی‌بیوتیک

5. درمان علت زمینه‌ای

• در صورت مزمن بودن یا عفونت خاص، ممکن است نیاز به داروهای ضدباکتری، ضدانگل یا بررسی‌های تخصصی باشد.

🛡️ روش‌های پیشگیری از اسهال

• شستن دست‌ها با آب و صابون (قبل از غذا و بعد از دستشویی)

• پرهیز از مصرف آب و یخ غیربهداشتی

• استفاده از غذاهای پخته و تازه هنگام سفر

• نگهداری صحیح مواد غذایی در یخچال

• استفاده از پروبیوتیک در صورت مصرف آنتی‌بیوتیک

• واکسیناسیون (مانند واکسن روتاویروس در کودکان)

📌 چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

• اسهال شدید یا بیش از ۳ روز

• وجود خون یا مخاط در مدفوع

• تب بالای ۳۸.۵ درجه

• کم‌آبی بدن (خشکی دهان، کاهش ادرار، بی‌حالی)

• اسهال در نوزادان، کودکان، سالمندان یا بیماران مزمن